Bij Plein 013 vinden we het belangrijk om ouders en professionals mee te laten denken over passend en inclusief onderwijs. We hebben een ondersteuningsplanraad, de OPR, die zorgt dat iedereen betrokken is bij het ontwikkelen en uitvoeren van ons beleid. Hoe is het om daar lid van te zijn en wat brengt het je? Dat vroegen we aan Petra en Ronald. “Ik zie nu pas hoe ingewikkeld zaken vaak zijn, maar ook hoe iedereen zijn best doet.”

Eigen ervaringen positief inzetten

Petra Heijnekamp kwam via een persoonlijke ervaring bij de OPR terecht. “Ik ben moeder van drie kinderen, waarvan één een ingewikkelde schoolcarrière heeft gehad met een lange periode van thuiszitten. Dat doet wat met je als ouder. Als je kind niet samen met andere kinderen het sinterklaasfeest beleeft, zijn verjaardag viert of het contact met vriendjes verliest, dan pas realiseer je je hoe belangrijk de maatschappelijke functie van een school is. De eenzaamheid voor je kind en de impact daarvan op jou als ouder is niet te onderschatten.”

Voor Petra waren het juist redenen om zich aan te melden voor de OPR. “Tijdens de coronaperiode zag ik een vacature voor de oudergeleding en besloot ik te solliciteren. Zo kon ik meer leren over hoe passend onderwijs eigenlijk werkt. Het was bovendien een manier om iets positiefs te doen met mijn ervaringen. Nu ik een jaar of drie lid ben kan ik echt zeggen dat het me veel gebracht heeft: ik zie nu beter wat er achter de schermen gebeurt en dat professionals in scholen en mensen van het samenwerkingsverband elke dag hun stinkende best doen. Als je als ouder worstelt met hoe stroperig dingen gaan, zie je die kant vaak niet.”

Elkaar scherp houden

Ronald Heidanus, inmiddels vijf jaar lid van de OPR, deelt een vergelijkbare ervaring. “Toen ik bij Xpect 013 (destijds Xpect Primair, red.) kwam werken, werd ik gevraagd mee te denken over het nieuwe ondersteuningsplan. Sindsdien ben ik ‘blijven hangen’. Mijn doel is om elkaar scherp te houden op wat we hebben afgesproken: gebeurt dat wat op papier staat ook echt in de praktijk? Toen ik nog in het speciaal onderwijs werkte, heb ik zoveel potentie gezien bij kinderen. Ik geloof dan ook ten diepste in inclusie: als je de diversiteit van kinderen goed inzet, hoeft geen enkel kind thuis te zitten.”

Lid zijn van de OPR heeft Ronalds perspectief verruimd, legt hij uit: “Doordat de OPR zowel onderwijs- als ouderleden heeft, kijk je sowieso al door twee verschillende brillen. We voeren echt een open dialoog met elkaar waarin we altijd de ontwikkeling van het kind voorop stellen. Ook zie ik nu beter hoe er samengewerkt wordt en hoe ingewikkeld dat soms is. Als ik dan op mijn school zie dat er aannames gedaan worden, kan ik door mijn inzichten uit de OPR toelichten dat die aannames niet altijd terecht zijn en wat wél helpend is.”

Van papier naar praktijk

Wettelijk gezien heeft de ondersteuningsplanraad een belangrijke taak bij het vaststellen van het ondersteuningsplan. Maar daar blijft het niet bij. Als OPR-leden lezen Petra en Ronald bijvoorbeeld documenten die gaan over beleid, financiën en ‘governance’. Daarover praten en denken ze mee. “In het begin vond ik de stukken vaak complex en lastig te begrijpen, vooral de financiële,” vertelt Petra. “Maar naarmate ik meer vergaderingen bijwoonde, kreeg ik meer grip op de structuur en kon ik mijn draai vinden. Het helpt enorm om met andere leden te overleggen en samen kritische vragen te stellen.” Kritisch zijn vindt ook Ronald een belangrijke taak. “We kunnen op papier veel mooie woorden gebruiken, maar wat betekenen die in de praktijk? Wie gaat concreet wat doen? Daar vraag ik wel op door. Die input kan de directeur-bestuurder dan weer meenemen naar de deelnemersraad.”

Petra was ook nauw betrokken bij de voorbereidingsfase van het ouder- en jeugdsteunpunt. “Daarin kan ik heel goed mijn eigen ervaring inbrengen. Ik mistte destijds een plek waar ik naartoe kon gaan voor onafhankelijk en eerlijk advies en om me de weg te wijzen. Het nieuwe ouder- en jeugdsteunpunt kan daar een mooi antwoord op bieden.”

Maak het helder

Dat er nog best veel onduidelijkheid is rondom passend onderwijs en hoe het werkt in een samenwerkingsverband is niet zo vreemd, vinden Petra en Ronald: het gaat over complexe onderwerpen en structuren. Des te belangrijker is heldere communicatie en duidelijke taal. Petra: “Zelf ben ik docent in het beroeps- en hoger onderwijs. Ik mocht laatst een proefles geven op een hogeschool waarbij het ging over hoe we omgaan met kinderen met extra zorgbehoeften. Kijken we louter naar het ‘tekort’ of ‘het anders zijn’, of zien we de verschillen tussen kinderen als neurodivers en accepteren we dat ieder kind anders is en er mag zijn. Dat inzicht maakt een groot verschil tussen in- en exclusief onderwijs. In die les heb ik Lego gebruikt om zaken te visualiseren en daarmee zichtbaar urgentie te creëren in hoe belangrijk inclusie is voor ieder kind. Ik liet bijvoorbeeld ook middels een werkvorm met Lego zien wat de situatie is voor een kind als we niet inclusief werken of denken. Zaken op zo’n manier duidelijk en zichtbaar maken helpt: je ziet opeens letterlijk de impact van inclusief onderwijs voor je.”

Ook Ronald benadrukt het belang van duidelijke communicatie: “Vaak zijn beleidsstukken of procedures erg complex. Dat zorgt er niet alleen voor dat niemand het snapt, maar maakt ook dat we elkaar onvoldoende kunnen aanspreken of de urgentie voelen. Mijn oproep aan alle bestuurders is dan ook: draai niet om de zaken heen, maar gebruik heldere taal , benoem zaken gewoon zoals ze zijn en durf elkaar aan te spreken op verantwoordelijkheden. En als we bijvoorbeeld tekeningen gebruiken om iets uit te leggen of heel ingewikkelde zaken beschrijven in heldere taal, ontstaat duidelijkheid voor iedereen.”

In de buurt gebeurt het

Een van de grote speerpunten uit het ondersteuningsplan van Plein 013 is het programma ‘In de buurt gebeurt het’. Ronald legt uit: “Het idee is dat scholen, andere partners én ouders binnen een wijk nauw samenwerken om inclusief onderwijs mogelijk te maken. We moeten er met elkaar voor zorgen dat alle kinderen, ongeacht waar ze wonen, die ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Vervolgens kunnen buurten leren van dat wat werkt in andere buurten.” Petra heeft gemengde gevoelens over dit initiatief: “Aan de ene kant vind ik het positief dat er meer samengewerkt wordt. Als ouder kun je het alleen maar toejuichen dat je kind vlakbij huis naar school kan, in plaats van met leerlingenvervoer naar de andere kant van de stad moet gaan. Maar ik ben ook kritisch. Hoe borg je de kwaliteit in alle wijken? Het is belangrijk dat kinderen niet afhankelijk zijn van hun postcode voor de kwaliteit van hun onderwijs.”

De grootste uitdaging: een inclusieve mindset bij íedereen

Het gesprek met Petra en Ronald maakt duidelijk dat er in het realiseren van inclusief onderwijs veel passie en inzet is bij de mensen die hieraan werken, maar ook dat er nog veel uitdagingen zijn. Dat begint bij de noodzaak van een inclusieve mindset bij iedereen die betrokken is bij het onderwijs. Petra legt uit: “We moeten voortdurend kijken naar wat een kind nodig heeft en hoe we dat kunnen bieden. Dat vraagt om creativiteit en flexibiliteit van zowel leraren als beleidsmakers. En om een cultuurverandering: allemaal werken vanuit dezelfde visie, met de neuzen dezelfde kant op. Het is niet altijd makkelijk en het is geen verandering van vandaag op morgen, maar het is wel essentieel voor de ontwikkeling van elk kind.”

Ronald sluit zich daarbij aan: “We moeten weg van het denken in hokjes en diagnoses en meer kijken naar de mogelijkheden van elk kind. Dat betekent dat we als OPR, maar ook als scholen en bestuurders, voortdurend in gesprek moeten blijven en bereid moeten zijn om onze aanpak aan te passen en af te stemmen waar nodig. Het kan niet zo zijn dat de beweging naar meer inclusie afhangt van een paar personen. Dat is te kwetsbaar. Het gaat erom dat we blijven samenwerken en elkaar blijven aanspreken, altijd met het belang van het kind voorop. Alleen zo kunnen we echt inclusief onderwijs realiseren.”